Code: AMIF-060-086
Duur van het project: 01/01/2022 - 31/12/2025
Budget: € 5.139.366,07 (€ 3.854.524,55 door AMIF & € 1.284.841,52 door het nationaal budget)
Context en doelstellingen
De coaching in het kader van terugkeer wenst tegemoet te komen aan de vraag vanwege de politiek, het middenveld en de EU om meer werk te maken van alternatieven van detentie, om zo te vermijden dat bepaalde categorieën van vreemdelingen en mensen in onwettig verblijf onnodig in detentie worden geplaatst alvorens een terugkeerbesluit uit te voeren.
ICAM
Binnen dit begeleidingstraject worden de beoogde doelgroepen uitgebreid. De focus ligt niet meer enkel op families met minderjarige kinderen, maar ook op individuele vreemdelingen die op een gekend adres verblijven, dit kan in een privéwoning zijn of een opvangstructuur (zoals de open terugkeerplaatsen van Fedasil). Daarnaast behoren ook personen die geïntercepteerd worden door de politie en die (vaak) geen gekend adres hebben (maar waarvoor er niet wordt overgegaan tot een vasthouding met het oog op gedwongen verwijdering) tot de doelgroep.
Op 1 juni 2021 werd binnen de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) een nieuwe afdeling opgericht die instaat voor deze nieuwe aanpak: de afdeling Alternatieven voor Detentie (ATD). Deze afdeling bevindt zich nog steeds in de opstartfase en staat in voor de ontwikkeling en toepassing van alternatieve maatregelen om detentie voor personen in onwettig verblijf te vermijden. Als voornaamste maatregel worden personen in onwettig verblijf door de ICAM-coaches van deze afdeling begeleid naar een duurzaam toekomstperspectief. ICAM staat hierbij voor Individual Case Management. Bij deze aanklampende perspectiefbegeleiding is er oog voor het stimuleren van actieve deelname, coaching op maat en per doelgroep, met bijzondere aandacht voor kwetsbare profielen.
Personen die een “bevel om het grondgebied te verlaten” (BGV) hebben ontvangen, krijgen een uitnodiging om zich aan te melden bij een ICAM-coach voor een intensieve begeleiding met het oog op een duurzaam toekomstperspectief. Dit gebeurt ofwel via concrete afspraken op welbepaalde tijdstippen voor personen die een vast adres hebben, ofwel via de organisatie van loketdagen voor personen die niet over een vast adres beschikken.
In de drie grootste regio’s, namelijk Brussel, Luik en Antwerpen, wordt elke woensdag voormiddag een open inloopmoment georganiseerd. Personen kunnen zich tijdens dit moment spontaan aanmelden om een begeleidingstraject op te starten. Daarnaast kunnen personen zich ook steeds contact opnemen via de ICAM-support telefoonlijn of via e-mail om een begeleidingstraject aan te vragen.
Tijdens de gesprekken overloopt de ICAM-coach samen met betrokkene de juridisch-administratieve verblijfssituatie en verschaft bijkomende inlichtingen omtrent zijn individueel dossier. Indien na een grondige analyse blijkt dat er geen verdere verblijfsmogelijkheden zijn, stelt de ICAM-coach de mogelijke opties voor omtrent vrijwillige terugkeer en verschaft hieromtrent nuttige informatie. Bij weigering van medewerking zal de persoon geïnformeerd worden over de mogelijkheid tot gedwongen terugkeer.
In het kader van een performant aanklampend beleid is het belangrijk dat de ICAM-coaches fysiek aanwezig zijn in de grootsteden en de centrumsteden en dit op verschillende locaties. Daarvoor werden regionale contactpunten (ICAM-bureaus) opgericht in alle provincies om die oriëntatie en begeleiding te kunnen voorzien, dicht bij de mensen. Op dit moment zijn er 43 loketten verspreid over een 21-tal locaties.
Om de begeleiding naar een duurzaam toekomstperspectief te laten slagen, is een globale gecoördineerde aanpak vereist tussen de federale administraties (Fedasil en DVZ), stedelijke diensten (gemeenten, OCMW, politie) en middenveldorganisaties. Er wordt door de afdeling een netwerk uitgebouwd van zowel interne als externe partners door het bouwen aan kennisdeling en duurzame samenwerking op het terrein, rekening houdende met ieders eigenheid en opdracht.
FITT
In oktober 2008 werd het project om uitgeprocedeerde gezinnen met minderjarige kinderen op te vangen in open wooneenheden i.p.v. in gesloten detentiecentra opgestart. Gezien de positieve evaluaties van het project doorheen de jaren (zowel intern alsook extern) dient deze verder te evolueren om zoveel mogelijk mensen van deze kwetsbare groep te laten terugkeren op een zo humaan mogelijke manier. Momenteel zijn er 28 woonunits beschikbaar. Zowel verbeterde woonomstandigheden alsook omkadering (coaches) zijn nodig om betere (vrijwillige) terugkeercijfers te bewerkstelligen.
De woonunits zijn het vangnet en sluitstuk van een humaan terugkeerbeleid dat focust op sensibilisering en deskundige opvolging. Opvang, begeleiding en re-integratie van families met minderjarige kinderen naar hun land van herkomst of een derde land, via holistische benadering is elementair.
Gezinnen met minderjarige kinderen die dienen gevolg te geven aan een verwijderingsmaatregel, hetzij omdat ze moeten terugkeren naar hun land van herkomst (geen geldige verblijfstitel) of hetzij naar een derde (Europees) land moeten terugkeren omdat dit land bevoegd is voor hun procedures (Dublin-overeenkomst of bilaterale overeenkomst), hebben omwille van de minderjarige kinderen (kwetsbare groep) nood aan een aangepaste terugkeerbegeleiding in België alsook in het andere land. In België worden uitgeprocedeerde gezinnen met minderjarige kinderen daarom niet meer ondergebracht in gesloten centra maar in private woningen met een eigen statuut. Dit in volledige overeenstemming met EVRM en Kinderrechtenverdrag.
Hier worden ze door coaches intensief begeleid naar hun terugkeer. In elk stadium van de begeleiding wordt het gezin gewezen op de mogelijkheid vrijwillig terug te keren. Wanneer zij hier niet op ingaan kan overgegaan worden tot gedwongen terugkeer.
De doelstelling is om de families op een zo humaan mogelijke manier op te vangen, begeleiden bij de terugkeer en mogelijk herintegratie in het land van herkomst te bewerkstelligen.
(versie 4 maart 2024)